mi'raj. o nabi

Al-Isra ago Al-Mi'raj Al-Isra ago Al-Mi'raj {So piyakamemesa a kagagawi-i a kiyapakasongowa o Allah ko Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) sa Masjid phoon sa Makkah taman sa Masjid Al-Aqsa sa Jerusalem [Al-Isra] ago a kiyapakapanik o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) sa langit.} Sii ko masa a so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) na mithagompiya sekaniyan ki khiphanolonen iyan ko Agama oriyan o kaprastaon o manga ridoay o Agama, na aden a kagagawii a lomilintad so langowan na miyawla-ola so piyakamemesa sii ko kawiya-wiyag o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam), giyoto so Al-Isra ago Mi’raj. ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍﻟﺬﻱ ﺃﺳﺮﻯ ﺑﻌﺒﺪﻩ ﻟﻴﻼ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺴﺠﺪ ﺍﻟﺤﺮﺍﻡ ﺇﻟﻰ ﺍﻟﻤﺴﺠﺪ ﺍﻷﻗﺼﻰ ﺍﻟﺬﻱ ﺑﺎﺭﻛﻨﺎ “Soti so (Allah a) piyakalalakaw Niyan so oripn Iyan (a Mohammad) ko kagagawii phoon ko Masjid Al-Haram sii ko Masjid Al-Aqsa, so piyakandaklan Ami sa mapiya so mliliyota on, - ka phakaylayn Ami skaniyan ko manga tanda Ami: Mataan! a so Allah so Pphakan´g, a Pphakaylay.” [Surah Al-‘Isra 17:1] Madakel ko manga Ulama na da iran pagayon-ayoni o anda so kiyawla-ola o Al-Isra wal Mi’raj. So sabaad na aya tindeg iran na so kiyawafat o bapa iyan (s.a.w.) a Abu Talib, so peman so sabaad na so kiyawafat o darodopa iyan a Khadijah (Radiallaho ‘Anha). So peman so sabaad na kataya so tindeg iranon: 1.Miyatharo a so kagagawii a Isra na miyawla-ola ko gawii a kiyabaloy o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a Nabi o Allah na giyaya so tindeg a makapopoon ko At-Tabari. 2. Miyatharo a miyawla-ola so Al-Isra wal Mi’raj sii ko ikalima ragon a kababaloy niyan a Nabi na giyaya so tindeg o Imam An- Nawawi ago Al-Qurtubi. 3. Miyatharo a miyawla-ola so Al-Isra wal Mi’raj sii ko kagagawii o ikadowapolo ago pito ko bolan a Rajab ko ikasapolo ragon a kababaloy niyan (s.a.w.) a Nabi na giyaya so tindeg o Al-‘Allamah Al-Mansoor Furi. 4.Miyatharo a miyawla-ola sii ko ikasapolo ago nem olan a da niyan (s.a.w.) pen kapakawma sa Madinah sii ko bolan a Ramadhan a ikasapolo ago dowa a kiyabaloy niyan (s.a.w.) a Nabi. 5.Miyatharo a miyawla-ola ko dowa olan a da niyan (s.a.w.) pen kapakawma sa Madinah, bolan a Muharram sii ko ikasapolo ago telo ragon a kababaloy niyan (s.a.w.) a Nabi 6. Miyatharo a miyawla-ola saragon a a da niyan (s.a.w.) kapakawma sa Madinah, sii ko bolan a Rabi’ul Awwal a ikasapolo ago telo ragon a kababaloy niyan (s.a.w.) a Nabi. So kiyaaloya ko miyawna a telo a tindeg na sabap ko kiyawafat o darodopa iyan (s.a.w.) a so Khadijah (Radiallaho ‘Anha) sii ko bolan a Ramadhan, sii ko ikasapolo ragon a kababaloy niyan (s.a.w.) a Nabi, a so kiyawafat iyan na dapen minggolalan so lima a waqto a sambayang. Na so kiyawajib o lima waqto a sambayang minisogo sii ko kagagawii o Al-Isra. So peman so telo a miyalamba a tindeg na da miyatoon a mabager a daleel iyan inonta so miya-aloy sa Qurah a Al-Isra a miyanggolawla ko miyawri a manga ragon a kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) Piyanothol o Ibn Qayyim (Radiallaho ‘Anhu): Ko kagagawii, somiyong so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) sa Baytul Maqdis sa Jerusalem iphoon sa Masjid Al-Haram. Sii ko pageletan o kapakanaw ago katotoroga rakaniyan na kiyalkaan so atep o walay niyan sa Makkah na miyakawma so Jibril (‘Alayhis Salam) a ped iyan so Mikaeel ago so Israfeel (‘Alayhimus Salam), sa maawid siran sa datar a palanggana a bolawan sa likaan o Jibril (‘Alayhis Salam) so rareb iyan sa inonaban iyanon so poso iyan na pino iran a ‘ilmo ago paratiyaya. Piyakada iran sa pangangayamen a pembethowan sa Al-Buraq (maputi a pangangayamen a datar o koda) a ped iyan so Jibril (‘Alayhis Salam) na miyanog siran sa Baytul Maqdis (Masjid Al-Aqsa). Initambed iyan (s.a.w.) so Al-Buraq sii ko matiboron a datar o sising a matatago ko paytaw o Masjid. Somiyoled sekaniyan (s.a.w.) sa Baytul Maqdis sa Jerusalem na miyawma niyan roo so manga Nabi. Taros a mizambayang siran ped so manga Nabi sa sekaniyan i Imam. So kiyapakapasad iran zambayang na inenatan sekaniyan o Jibril (a.s.) sa inomen a pakabereg, gatas ago teneb taros sa aya kinowa o Rasulullah (s.a.w.) na so gatas sa tig o Jibril (a.s.) a “miyapili ka so iniganat sa Dalem a Kandang, o peman o miyapili ka na so pakabereg na sabnar a khadhadag so Ummat ka.” Na mapasad oto na kiyaptan sekaniyan o Jibril (‘Alayhis Salam) sa lima sa miyangimporoan siran sa kababaan a pangkatan o langit. So Jibril (‘Alayhis Salam) na ini-odas iyan so Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) a makasoled taros a kiyalkaan na miyakasoled sekaniyan (s.a.w.). Miyaylay niyan roo so Adam (‘Alayhis Salam) na somiyalam sekaniyan sa kalilintad sa simbag mambo o Adam (‘Alayhis Salam) so salam iyan, a pzaksian iyan so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Piyaki-ilay rekaniyan (s.a.w.) o Allah so manga niyawa o manosiya a zasagorompong a siran so phamakasorga ko mbawataan o Adam na sa diwang na zasagorompong so manga manosiya a phamaka-Naraka ko mbawataan o Adam. Mapasad oto na miyangimporo-an siran ko Jibril (a.s.) sa ikadowa Langit na miyawma iran so Nabi Yusuf (‘Alayhis Salam) [a wata o Zakariyyah] ago so Nabi ‘Isa (‘Alayhis Salam) [a wata o Maryam], taros a siyalam iyan siran na simbag iran mambo so salam iyan, a pzaksian iran so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Na mapasad oto na miyangimporoan siran ko Jibril (a.s.) sa ikatelo a Langit taros a miyawma iran roo so Nabi Yusuf (‘Alayhis Salam) na siyalam iyan sa simbag mambo o Nabi Yusuf (a.s.) so salam, a pzaksian iyan so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Mapasad oto na miyamngimporoan siran ko Jibril (a.s.) sa ikapat a langit na miyawma iran roo so Nabi Idris (‘Alayhis Salam) na siyalam iyan sa simbag mambo o Nabi Idris (a.s.) so salam, a pzaksian iyan so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Mapasad na miyangimporoan siran ko Jibril (a.s.) sa ikalima a langit na miyawma iran roo so Nabi Haron (‘Alayhis Salam) na siyalam iyan sa simbag mambo o Nabi Haron (a.s.) so salam, a pzaksian iyan so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Mapasad na miyangimporoan siran ko Jibril (a.s.) sa ikanem a langit na miyawma iran roo so Nabi Musa (‘Alayhis Salam) na siyalam iyan sa simbag mambo o Nabi Musa (a.s.) so salam, a pzaksian iyan so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Na so kiyalpasa o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam) ko Musa (‘Alayhis Salam) na miyakasghad sekaniyan na inisha-an ingkainoto na tig iyan a: “Giyanan so Muhammad (s.a.w.) a siyogo o Allah sii ko Ummat a oriyan aken na mas madakel a phakasoled sa Sorga a Ummat iyan adi saken”. [tanto a malay limo so manga Nabi ko manga Ummat iran sa di siran di melalawana o antaway madakel a phakasoled sa Sorga ko manga Ummat iran] Mapasad oto na miyangimporoan siran ko Jibril (a.s.) sa ikapito a langit na miyawma iran roo so Nabi Ibrahim (‘Alayhis Salam) na siyalam iyan sa simbag mambo o Nabi Ibrahim (a.s.) so salam, a pzaksian iyan so kababaloy a Nabi o Rasulullah (Sallallahu ‘Alayhi Wasallam). Oriyan niyan na iniporo sekaniyan (s.a.w.) sa Sidratul Muntaha (mala a kayo [lotus tree] a sisii sa kawanan o Allah a di pelepasen o manga Malaikat). Roo na piniki-ilay rekaniyan so Al-Baytul Ma’mur (walay a di zambayangan sa ikapito lapis o langit, roon pezoled so pitopolong gibo [70,000] a manga Malaikat gawi gawii a sa miyawri kiran na diden phakakasoy taman sa di mawma so Alongan a Mawri, maana salakaw so 70,000 a zoled imanto a gawii na salakaw peman so zoled a 70,000 mapita). Oriyan oto na iniporo sekaniyan (s.a.w.) ko Allah sa piyakarani sekaniyanon sa taman aya karani niyanon na datar o pageletan a dowa pana odi na mas marani pen. Iniwahi rekaniyan o Allah so kisogoon ko Ummah o Rasulullah (Sallallahu ‘Alaihi Wasallam) a lima polo (50) a sambayang ko oman gawii. Oriyan iyan na miyanog sekaniyan (s.a.w.) sa kiyasagadan iyan so Nabi Musa (a.s.) na pitharo iyan: “Antonay inisogo reka o Kadnan ka?” Tig o Rasulullah (s.a.w.): “Limapolo a sambayang ko oman gawii”. Tig o Musa: “Kasoy ko Kadnan na pangniyang ka on a lebati Niyan ka di khagaga o Ummat ka”. Na dominingil sekaniyan ko Jibril (a.s.) sa datar oba phangni sa mosawir taros sa mitinyas so Jibril (a.s.) a maana Oway! Na komiyasow sekaniyan sa iniporo sekaniyan o Jibril (a.s.) sii ko Allah. Piyangni niyan a lebati Niyan taros sa libatan sa sapolo. Na miyanog peman sa siyagadan iyan pharoman so Musa (a.s.) na pitharo iyan peman a pikilebati niyan pharoman taros sa komiyasow peman so Rasulullah (Sallallahu ‘Alaihi Wasallam) na miyaparak sa miyakapira pira maka-kasoy ko Allah sa puro taman sa miyabaloy a lima a wakto oman gawii. Sa kiyapakasagad iyan (s.a.w.) peman ko Musa (a.s.) na pitharo ron o Musa (a.s.) a “pikilebateng ka” na somimbag sekaniyan (s.a.w.) a “tanto ak den a pkhaya ko Kadnan aken o ba ken pikilebati ogaid na mapiya den aya”. Miyaaloy i Ibn Qayyim so mbida bida a tindeg a kiyaylaya niyan ko Kadnan, ago miyaaloy ko katharo o Ibn Taymiyyah so datar ini. Ogaid na so kiyaaloya sa kiyaylaya niyanon sa mata na daden a miyatoon a mabager a daleel sa apiya so manga Sahabah na da iran pen maaloy. Pitharo o Allah: “Oriyan iyan na miyakarani (so Jibril ko Mohammad), go domiyazg” [Surah An-Najm 53:8] Somiyaaloy a “miyakarani” sa ayat na kenaba so miyakarani a miyaaloy sa Surah Al-Isra. Maana so miyakarani a miyaaloy sa Surah An-Najm na so kiyapakarani o Jibril (a.s.) ago so kiyapanog iyan. Sii ko kiyalalakaw o Rasulullah (Sallallahu ‘Alaihi Wasallam) ko kagagawii a Al-Isra wal Mi’raj na madakel a miyaylay niyan ago miyawla-ola a piyakamemesa. Ped sii na giyaya manga khaaloy: 1. Kiyapili niyan ko inipaganaon a gatas. 2.Miyaylay niyan so pat a lawasayg sa Sorga: dowa a maylay ago dowa a mitatapok. So dowa lawasayg a maylay na so Nile ago so Euphrates a mapephemaana angkoto a kaylaya on na mipephanolon iyan ago maphakalangkap iyan sa lopa ago sa inged so manga manosiya a phanolon sa agama Islam. Ogaid kenaba aya maana niyan na so ig a ipthoga iyan na pthoga a phoon sa Sorga. 3. Miyaylay niyan so Malaikah a so Malik a tomothonggo ko Naraka, sekaniyan na kenaba pzinga ago di khaylay ko paras iyan oba khababaya. 4. Miyaylay pen o Rasulullah (s.a.w.) so Sorga ago so Naraka. 5. Miyaylay niyan so siran oto a pheken iran so tamok o manga wata ilo a aden a manga ngari iran a datar o manga ngari o onta a aya iphagami iran ko manga modol iran na apoy a miyakariga sa kayaw niyan a pelambas taman sa manga pitot iran. 6.Miyaylay niyan so manga pheken iran so Riba a manga ala i tiyan sa di siran den makaphagalibet ko katatagoan kiran sabap ko di iran khagaga so kapened iyan raot sa zagadan siran o manga pagtaw o Fir’awn sii ko kazoled iran ko apoy taros a ndapoan siran roo sa apoy. 7. Miyaylay niyan so manga kawlit a karne a manga pipiya ago so manga miyawsang a manga ado a karne. Pheken iran so manga ado ago miyawsang a karne na ipembhagak iran so manga pipiya a karne. 8. Miyaylay iyan so manga babae a phikipangraw iran ko salakaw a mama so manga wata iran a kenaba wata o mama, siran a manga babae na khisasambir siran sa Naraka a aya misasambir na so manga suso iran. Miyatharo i Ibn Qayyim: “So kiyapita iyan na piyanothol o Rasulullah (Sallallahu ‘Alaihi Wasallam) so manga pinikiilay ron o Allah. Ogaid na baden kiyawmanan sa piyakambokhag iran so Rasulullah (Sallallahu ‘Alaihi Wasallam). Iniiza iranon antonaa so mambebetad a liyo o Baytul Maqdis sa Jerusalem na piyanothol iyan kiran sa langon a piyanothol iyan na daden a phakasangkaan sabap sa langon den benar so piyanothol iyan. Oriyan oto na piyanothol iyan a aden a manga onta a phoon sa Jerusalem sabap ko kakhawiyagan na pitharo iyan kiran antonaa oras a kaphakawma o manga Onta sa Makkah taros a benar den a miyakawma mambo so manga onta sii ko oras a miyapanothol iyan. Ogaid na da kawmani so pararatiyaya o manga kapir sa manga tanda a piyanothol iyan kiran.” ﻭﺇﺫﺍ ﺃﺭﺩﻧﺎ ﺃﻥ ﻧﻬﻠﻚ ﻗﺮﻳﺔ ﺃﻣﺮﻧﺎ ﻣﺘﺮﻓﻴﻬﺎ ﻓﻔﺴﻘﻮﺍ ﻓﻴﻬﺎ ﻓﺤﻖ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﻟﻘﻮﻝ ﻓﺪﻣﺮﻧﺎﻫﺎ ﺗﺪﻣﻴﺮﺍ, ﻭﻛﻢ ﺃﻫﻠﻜﻨﺎ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﺮﻭﻥ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺡ ﻭﻛﻔﻰ ﺑﺮﺑﻚ ﺑﺬﻧﻮﺏ ﻋﺒﺎﺩﻩ ﺧﺒﻴﺮﺍ ﺑﺼﻴﺮﺍ “Na igira a kabaya Ami a kabinasa Ami ko phagingd, na sogo on Ami so manga nakoda rkaniyan (a nggolalan ko manga rasol) na ndarowaka siran roo; na mapatot on so katharo (a siksa): Na binasaan Ami skaniyan sa tarotop a kabinasa. Na madakl a bininasa Mi ko manga pagtaw a miyaoriyan o Noh. Na makatatarotop so Kadnan ka sii ko manga dosa o manga oripn Iyan a Kaip a Pphakaylay.” [Al-Isra 17:16-17] Al-Isra wal Mi'raj